Πίνακες κρίσης αγωνιστών και θυμάτων των Κρητικών επαναστάσεων

Πίνακες κρίσης αγωνιστών και θυμάτων των κατά των Οθωμανών επαναστάσεων

… το Φραντσέζικο κατέβασε μια μπενζίνα στο νερό κ’ έβγαλε στη στεριά το Ναύαρχο Ποτιέ και τον Πρίγκιπα Γεώργιο. Οι άλλοι ναύαρχοι ακολούθησαν από πίσω. Τι γίνηκε στο γιαλό κείνη τη στιγμή, σας αφήνω να το φανταστείτε. Τα φράγκικα κανόνια βροντούσαν μονόφορα απ’ τη θάλασσα, οι Κρητικοί άδειαζαν τις κουμπούρες και φώναζαν τα ζήτω…Πήρε μερικές βαθιές ανάσες, ξεκούφωσε το στήθος του. Έσκυψε στο μνήμα:

-- Μάνα! Της φώναξε. Λευτερώθηκε η Κρήτη…

Π. Πρεβελάκης «Η ΠΡΩΤΗ ΛΕΥΤΕΡΙΑ»

Την 1η Δεκεμβρίου 2013, έγινε πανηγυρικός εορτασμός στα Χανιά για την επέτειο των 100 χρόνων από την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Η περιφέρεια Κρήτης διοργάνωσε σε συνεργασία με τους δήμους του νησιού εκδηλώσεις, γιορτές και επιστημονικά συνέδρια για να αναδείξει το μεγάλο και ιστορικό γεγονός. Η κυβέρνηση Σαμαρά ανεξήγητα υποβάθμισε τον εορτασμό με την ηχηρή απουσία των υψηλών προσκεκλημένων από τους εορτασμούς των Χανίων.  

Η Κρητική Πολιτεία, αμέσως με την ανακήρυξη της αυτονομίας, θέλησε να τιμήσει αυτούς που αγωνίσθηκαν για την ελευθερία και την ένωση. Σε κάθε ένα από τους πέντε νομούς συγκροτήθηκαν επιτροπές για να αποτιμήσουν την προσφορά των αγωνιστών και να καταγράψουν τους τραυματίες, τις χήρες και τα ορφανά των πεσόντων μαχητών. Καταρτίστηκαν προσωρινοί πίνακες το 1902, που δημοσιεύθηκαν στην Επίσημο Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας, τεύχος Γ’ και αριθμό φύλλου 73. Υπήρχαν όμως αντεγκλήσεις για την εγκυρότητα τους, από βουλευτές και το Συμβούλιο του Ηγεμόνα τους απέρριψε. Τελικά το 1909, με βάση οριστικές κρίσεις από αρμόδιες επιτροπές δημοσιεύθηκαν στην Παράρτημα της Εφημερίδας της Κυβέρνησης στην Κρήτη τεύχος Γ’, φύλλο 16 της 21 Απριλίου 1909, οι οριστικοί πίνακες των αγωνιστών που ζούσαν ακόμη όλης της Κρήτης κατά νομό, δήμο και χωριό. Καταχωρήθηκαν σε τρεις τάξεις, ανάλογα με την αποτίμηση της αγωνιστικής δράσης κάθε αγωνιστή.

Για τους δήμους της Μεσαράς (Πλατάνου, Ζαρού, Γόρτυνας και Τυμπακίου) ο πίνακας είναι ο παρακάτω:

Επώνυμο	όνομα	κατοικία	Δήμος	Τάξη
Τζανομανώλης	Μιχαήλ	Πόμπια	Πλατάνου	Πρώτη
Φραγκακης	Ιωάννης	Πόμπια	Πλατάνου	Πρώτη
Φουστανάκης	Γεώργιος	Πόμπια	Πλατάνου	Δευτέρα
Κωνστανταράκης	Φραγκίσκος	Πόμπια	Πλατάνου	Δευτέρα
Πωλιουδάκης	Ιωάννης	Πόμπια	Πλατάνου	Δευτέρα
Χινδηράκης	Μηνάς	Πόμπια	Πλατάνου	Τρίτη
Καπετανάκης	Χαρίδημος	Πετροκεφάλι	Πλατάνου	Πρώτη
Μπισταγιαννάκης	Ιωάννης	Πετροκεφάλι	Πλατάνου	Δευτέρα
Κοτσιφάκης	Αντώνιος	Πετροκεφάλι	Πλατάνου	Τρίτη
Σπινθάκης	Ιωάννης	Πλώρα	Πλατάνου	Τρίτη
Μαράκης	Ιωάννης	Κανδύλα	Πλατάνου	Πρώτη
Γρεβεντζάκης	Μύρων	Κανδύλα	Πλατάνου	Δευτέρα
Μεμετάκης ή Κουτσάκης	Μιχαήλ	Πηγαϊδάκια	Πλατάνου	Δευτέρα
Χημωνάκης	Μηνάς	Πηγαϊδάκια	Πλατάνου	Τρίτη
Μαρής	Γεώργιος	Κουσές	Πλατάνου	Τρίτη
Νιθαβριανάκης	Ιωάννης	Β. Ανώγεια	Πλατάνου	Τρίτη
Μανιδάκης	Γεώργιος	Μιαμού	Πλατάνου	Δευτέρα
Σπυριδάκης	Γεώργιος	Πέρι	Πλατάνου	Τρίτη
Μαστραχάς	Γεώργιος	Γέργερη	Ζαρού	Πρώτη
Τσιμπλοστεφανάκης	Φραγκίσκος	Γέργερη	Ζαρού	Δευτέρα
Στεφανάκης	Στέφανος	Γέργερη	Ζαρού	Δευτέρα
Περδιάκης	Κωνσταντίνος	Γέργερη	Ζαρού	Δευτέρα
Τσιμπλακάκης	Εμμανουήλ	Γέργερη	Ζαρού	Δευτέρα
Μαστραχάκης	Αντώνιος	Γέργερη	Ζαρού	Δευτέρα
Κουγιουμτζάκης	Ζαχαρίας	Γέργερη	Ζαρού	Τρίτη
Οικονομάκης	Στυλιανός	Γέργερη	Ζαρού	Τρίτη
Ανδρουλάκης	Ιωάννης	Γέργερη	Ζαρού	Τρίτη
Τζωρτζάκης	Ανδρέας	Γέργερη	Ζαρού	Τρίτη
Δουλγκεράκης	Κωνσταντίνος	Ζαρός	Ζαρού	Δευτέρα
Σαριδάκης ή Καμαργιανός	Νικόλαος	Ζαρός	Ζαρού	Δευτέρα
Καλπουρτζάκης	Γαβριήλ	Ζαρός	Ζαρού	Τρίτη
Καλπουρτζάκης	Μιχαήλ	Ζαρός	Ζαρού	Τρίτη
Ρωμανός	Νικόλαος	Βορρίζα	Ζαρού	Πρώτη
Ρωμανός	Φανούριος	Βορρίζα	Ζαρού	Δευτέρα
Νικολακάκηςή Σταυρακάκης	Εμμανουήλ	Βορρίζα	Ζαρού	Τρίτη
Στρατουδάκης	Απόστολος	Σκούρβουλα	Ζαρού	Δευτέρα
Δαμιανάκης	Ζαχαρίας	Μπανασσός	Ζαρού	Δευτέρα
Γουμενάκης	Ζαχαρίας	Αγ. Δέκα	Γόρτυνος	Τρίτη
Σταυριανάκης	Αντώνιος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Πρώτη
Κασσώτης	Μιχαήλ	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Πρώτη
Ζουμπουλάκης	Κωνσταντίνος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Δευτέρα
Μαράκης	Μύρων	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Δευτέρα
Μηλολίδης	Εμμανουήλ	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Δευτέρα
Δρετσάκης	Μίνως	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Τρίτη
Φανουράκης	Γεώργιος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Τρίτη
Μπαθιανάκης	Γεώργιος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Τρίτη
Κουρτάκης	Ευθύμιος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Τρίτη
Χριστουλάκης	Λάμπρος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Τρίτη
Κυδωνάκης	Κωνσταντίνος	Τυμπάκι	Τυμπακίου	Τρίτη
Τσιτεράκης	Δημήτριος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Πρώτη
Τζαρδής	Νικόλαος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Πρώτη
Κουτσάκης	Εμμανουήλ	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Δευτέρα
Παπαδοφραγκάκης	Γεώργιος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Δευτέρα
Διακουτάκης	Ιωάννης	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Δευτέρα
Τσιτεράκης	Χαράλαμπος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Δευτέρα
Βοριζανάκης	Χαράλαμπος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Παπαγεωργίου	Κωνσταντίνος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Καζάκης	Μιχαήλ	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Κυπράκης	Ιωάννης	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Καλογρίδης	Γεώργιος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Κοτσιφάκης	Κωνσταντίνος	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Παπαγιαννάκης	Ιωάννης	Πιτσίδια	Τυμπακίου	Τρίτη
Πολυχρονάκης	Κωνσταντίνος	Βόρροι	Τυμπακίου	Πρώτη
Νικολιδάκης	Εμμανουήλ	Βόρροι	Τυμπακίου	Τρίτη
Κανάκης	Αντώνιος	Βόρροι	Τυμπακίου	Τρίτη
Σαρυντάκης	Θεμιστοκλής	Σίββα	Τυμπακίου	Πρώτη
Ματθαιάκης	Ιωάννης	Σίββα	Τυμπακίου	Τρίτη
Πρατικάκης	Εμμανουήλ	Σίββα	Τυμπακίου	Τρίτη
Κασωτάκης	Κυριάκος	Γρηγοριά	Τυμπακίου	Δευτέρα
Σαριδάκης ή Γαγκιόλης	Εμμανουήλ	Γρηγοριά	Τυμπακίου	Δευτέρα
Βουλής ή Κασσώτης	Γεώργιος	Μαγαρικάρι	Τυμπακίου	Πρώτη
Μαυράκης	Ηλίας	Μαγαρικάρι	Τυμπακίου	Δευτέρα
Χριστοφοράκης	Γεώργιος	Καμηλάρης	Τυμπακίου	Δευτέρα

σύνολο 73 αγωνιστές

Εκτός από τους αγωνιστές των Κρητικών επαναστάσεων, η Κρητική Πολιτεία τίμησε και τα θύματα του αγώνα. Στην κατάσταση φαίνονται οι τραυματίες, οι χήρες και τα ορφανά των επαναστατών που έδωσαν την ζωή τους στις πολλές επαναστάσεις του τέλους του 19ου αιώνα. Και εδώ υπαρχει η αποτίμηση της προσφοράς κατά τάξη:

Ονοματεπώνυμο	κατοικία	δήμος	τάξη
Αικατερίνη χήρα Αδ. Δαμιανάκη	Βόρους	Τυμπακίου	Α
Μαρία χήρα Ζ. Χελιδώνη	Γληγοριά	»	Α
Ζαχ. Ζαχαριουδάκη	Καμιλάρι	»	Α
Γεωργ. Κορνάρος	Σίβας	»	Α
Μαρία χήρα Ι. Αλεξανδράκη	Τυμπάκι	»	Α
Μαρία χήρα Γ. Σταθοράκη	Βορίζα	Ζαρού	Α
Εμμ. Νικολακάκη	»	»	Α
Φαν. Γ. Ρωμανός	»	»	Α
Χριστίνα χήρα Μ. Κυριακίδου	Γέργερη	»	Α
Αριστέα Μ. Κυριακίδου	»	»	Γ
Ελένη χήρα Στυλ. Μπολάνη	»	»	Α
Αθηνά Δρ. Κρουσανιωτάκη	»	»
Χριστίνα χήρα Δρ. Κρουσανιωτάκη	»	»	Α
Ελένη χήρα Π. Τζωρτζάκη	»	»	Α
Ιωαν. Χριστοδουλάκη	»	»	Α
Χρυσή χήρα Ν. Ντάμα	Ζαρός	»	Α
Μαρία Ν. Ντάμα	»	»	Γ
Άννα χήρα Δ. Τσικριτσή	»	»	Α
Γεωρ. Ζαριανάκης	Πανασός	»	Α
Νικολ. Χουστουλάκης	»	»	Α
Χρήστος Χουστουλάκης	»	»	Α
Ειρήνη χήρα Αναστ. Κογκάκη	»	»	Α
Αικατερίνη χήρα Βαρ. Βαρδάκη	Βασιλική	Πλατάνου	Α
Δημητρ. Βαρ. Βαρδάκη	»	»	Γ
Δέσποινα  Βαρ. Βαρδάκη	»	»	Γ
Ευαγγελία Βαρ. Βαρδάκη	»	»	Γ
Σοφία Βαρ. Βαρδάκη	»	»	Γ
Πηνελόπη Ι. Κουλεντάκη	Πέρι	»	Γ
Παρασκευή Ι. Κουλεντάκη	»	»	Γ
Ελευθέριος Ι. Κουλεντάκης	»	»	Γ
Αικατ. Αν. Φραγκομιχελάκη	Πόμπια	»	Γ
Κυριακή Ευθ. Χαριτάκη	»	»	Α
Ειρήνη Ευθ. Χαριτάκη	»	»	Γ
Ευαγγελία Ευθ. Χαριτάκη	»	»	Γ
Ελένη χήρα Εμμ. Δενδρουλίδου	»	»	Α
Νικολ. Εμμ. Δενδρουλίδου	»	»	Γ
Μαρία Εμμ. Δενδρουλίδου	»	»	Γ
Αικατ. Εμμ. Δενδρουλίδου	»	»	Γ
Νικολ. Αβραμάκης	Πλάτανος	»	Α
Στεφανία χήρα Ι. Κοσμαδάκη	Αγ. Δέκα	Γόρτυνος	Α
Ευγενία Ι. Κοσμαδάκη	»	»	Γ
Σοφία Ι. Κοσμαδάκη	»	»	Γ
Αφροδίτη Ι. Κοσμαδάκη	»	»	Γ
Κανάκης Ι. Κοσμαδάκη	»	»	Γ
Ζαχαρ. Χήρα Εμμ. Πηρουνάκη	Αγ. Δέκα	»	Α
Ελένη Εμμ. Πηρουνάκη	»	»	Γ
Ηρακλής Εμμ. Πηρουνάκη	»	»	Γ
Αρετή Εμμ. Πηρουνάκη	»	»	Γ
Πελαγία χήρα Ματ. Πρεκατσούνη	»	»	Α
Χριστοδ. Δ. Πηρουνάκης	»	»	Γ
σύνολο 50 άτομα

            Αυτό που είναι σημαντικό, ιδιαίτερα στις επαναστάσεις είναι η εθελοντική συμμετοχή. Αυτή η συμμετοχή, η οποία αποτελεί ελεύθερη επιλογή μπρος στις μεγάλες δυσκολίες και κινδύνους, έχει την αξία της και όχι οι όποιες εκ των υστερών τιμές και διακρίσεις. Για αυτό η αγωνιστική συμμετοχή είναι από μονή της τιμή για τους αγωνιστές.

Τα στοιχεία έχουν αντληθεί από την Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας (τεύχος Γ’ και αριθμό φύλλου 73, 19 Σεπτεμβρίου 1902) και από το Παράρτημα της Εφημερίδας της Κυβέρνησης της Ελλάδας στην Κρήτη (τεύχος Γ’, φύλλο 16 της 21 Απριλίου 1909).

Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΑΡΑΣ στις

18 Δεκεμβρίου 2013.